Tín dụng chính sách - Công cụ hữu hiệu giảm nghèo bền vững

NHCSXH giải ngân trực tiếp vốn vay cho bà con tại Điểm giao dịch xã

Nhìn lại việc triển khai hoạt động tín dụng chính sách thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2016 - 2020, điều mà Tổng Giám đốc NHCSXH Dương Quyết Thắng tâm đắc nhất chính là những hiệu ứng từ việc NHCSXH tiếp tục chủ động phối hợp cùng các Bộ, ngành tham mưu Đảng, Quốc hội, Chính phủ để hoàn thiện cơ chế chính sách góp phần đưa nguồn vốn tín dụng ngày càng thâm nhập sâu rộng, giúp người nghèo và các đối tượng chính sách có cơ hội phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng sống.

Điểm nhấn đầu tiên có thể kể đến việc chủ động tham mưu Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội và tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 về Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW. Việc triển khai Chỉ thị này đã tạo ra sự đột phá trong tư duy và cách làm của nhiều địa phương đối với hoạt động tín dụng chính sách, coi đây là công cụ quan trọng trực tiếp và mang tính nền tảng để thực hiện mục tiêu giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Minh chứng có thể thấy rõ từ việc Đảng và các cấp chính quyền địa phương không chỉ chung tay nâng cao chất lượng tín dụng chính sách để “đồng tiền, bát gạo” của Chính phủ mà chủ động dành thêm nguồn vốn ngân sách ủy thác qua NHCSXH đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo để gia tăng hiệu quả giảm nghèo. Nguồn vốn ủy thác địa phương trong 05 năm đã tăng thêm 10.709 tỷ đồng, đưa tổng nguồn vốn ủy thác địa phương đến nay đạt 14.516 tỷ đồng.

NHCSXH chủ động báo cáo các Bộ, ngành Trung ương trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội phê chuẩn bố trí nguồn vốn đầu tư công trung hạn từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 để tạo sự ổn định, chủ động trong thực hiện các chương trình tín dụng chính sách xã hội đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay của các đối tượng thụ hưởng, giúp NHCSXH nâng cao năng lực tài chính, giảm bớt áp lực về nguồn vốn cho vay… Đến ngày 31/8/2019, tổng nguồn vốn tín dụng đạt 207.708 tỷ đồng, tăng 63.052 tỷ đồng (+43,59%) so với 31/12/2015.

Cũng trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay, từ thực tế triển khai hoạt động nắm bắt tâm tư nguyện vọng của người dân, NHCSXH cũng đã cùng các Bộ ngành tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành một số chương trình tín dụng chính sách xã hội mới bổ trợ theo nhu cầu thực tế và bức thiết của người dân “để không ai bị bỏ lại phía sau” như : Cho vay hộ mới thoát nghèo, cho vay giải quyết việc làm, cho vay đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài, cho vay phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS và miền núi, cho vay thanh niên xung phong cơ sở miền Nam tham gia kháng chiến giai đoạn 1965 - 1975 tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Cà Mau… Nâng mức cho vay tối đa chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, chương trình học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, điều chỉnh lãi suất cho vay một số chương trình tín dụng chính sách hơn với thực tế. Chính phủ cũng đã có chính sách cho vay đối với người dân chịu ảnh hưởng do sự cố môi trường biển tại các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế…

HĐQT NHCSXH quyết định nâng mức cho vay tối đa lên 100 triệu đồng/hộ vay không phải đảm bảo tiền vay và nâng thời hạn cho vay tối đa lên 120 tháng đối với hộ nghèo, đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh.

Việc Thủ tướng Chính phủ cho phép bổ sung Chủ tịch UBND cấp xã tham gia Ban đại diện HĐQT NHCSXH cấp huyện từ tham mưu của NHCSXH và các Bộ ngành đã hoàn thiện mô hình quản lý Nhà nước về tín dụng chính sách xã hội tương ứng với cấp chính quyền, nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo hoạt động tín dụng chính sách tại cơ sở, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và bảo đảm an sinh xã hội.

Khi chính sách được xây lên từ cuộc sống

Nguồn lực thực hiện tín dụng chính sách ngày càng mạnh từ nguồn vốn, đến cơ chế, đặc biệt sự vào cuộc đầy quyết tâm của cả hệ thống chính trị đã góp phần tạo nên những giá trị mới trong công cuộc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo.

Như ông Hà Xao Xuyến, 62 tuổi, dân tộc Mường ở thôn Nhội, xã Long Cốc, huyện Tân Sơn (Phú Thọ). Trước đây vợ chồng và 5 đứa con chỉ có 7 sào ruộng, lại ở vùng đất thường xuyên đối mặt với mưa lũ, nên dù chăm chỉ cấy hái, thậm chí tận dụng thêm khe suối chân núi để dặm thêm lúa nhưng một năm cũng chỉ đủ ăn 9 tháng, 3 tháng còn lại đói nhiều, no ít vì phụ thuộc vào việc lên rừng tìm bương tre đi bán.

Những năm trước, Tổ tiết kiệm và vay vốn, hội, đoàn thể cũng nhiều lần đến nhà vận động vay vốn NHCSXH phát triển kinh tế, nhưng vợ ông e ngại bởi oằn lưng lo rau cháo qua ngày đã khó, vay vốn làm ăn thuận thì chẳng nói, không thuận lấy gì trả nợ ngân hàng nên không dám vay. Mãi đến năm 2010, khi con cái đã dần trưởng thành, ông mới quyết tâm vay vốn hộ nghèo 30 triệu đồng mua cặp trâu sinh sản. 05 năm sau, ông bán bớt trâu trả nợ ngân hàng, thậm chí còn xây được cho vợ con mình căn nhà nhỏ nhưng kiên cố vững chắc để che mưa nắng, bước ra khỏi cái nghèo đã vây bám quá nửa đời người. Năm 2015 một lần nữa ông vay thêm 30 triệu đồng vốn hộ gia đình sản xuất, kinh doanh tại vùng khó khăn nuôi thêm trâu, trồng gần 1ha chè. Mới đây, ông đầu tư 30 hộp ong nuôi và đã thu lần đầu được 40 lít mật. Cùng với đó là gần 1ha chè đã đưa vào khai thác với sản lượng khoảng 8 tấn/năm và 4 con trâu trong chuồng.

Thăm Hợp tác xã chè sạch Long Cốc, xã Long Cốc, huyện Tân Sơn được quản lý bởi vợ chồng chị Phạm Thị Hạnh và anh Hà Văn Thắm với sản phẩm nổi tiếng trong tỉnh Phú Thọ, có mặt trong hệ thống siêu thị Phú Cường, Vinmart, ít ai ngờ rằng nền tảng HTX hôm nay lại được vun đúc và chắp cánh từ vốn vay chính sách.

Vợ chồng chị Phạm Thị Hạnh và anh Hà Văn Thắm tâm sự, cả cuộc đời anh chị được nâng đỡ bởi nguồn vốn tín dụng chính sách. Từ món vay chương trình hộ nghèo đầu tiên 3 triệu đồng, rồi 5 triệu đồng để mở rộng chăn nuôi lợn, rồi trâu chỉ mong hai chữ “đủ ăn” đến vay vốn cho 2 con đi học cao đẳng. Năm 2012, đánh dấu bước chuyển mới trong cuộc sống gia đình chị với việc vay vốn hộ nghèo đầu tư vườn chè theo tiêu chuẩn GAP, 3 năm sau chị đã có một nền tảng kinh tế vững chãi khi 2,5ha chè đã chính thức được khai thác. Với kinh nghiệm sao sấy chè, chị đã mạnh dạn cùng chị em trong thôn thành lập Tổ hợp tác sản xuất chè sạch theo tiêu chuẩn Vietgap. Năm 2019, để đăng ký thương hiệu chè sạch Long Cốc chị đã chuyển đổi mô hình lên HTX. Đồng thời vay 50 triệu đồng nâng cao công suất và chất lượng sao chế với việc mua máy quay, cối và bếp hút. Hiện HTX đang bao tiêu sản phẩm cho 24/40ha chè của 12 thành viên để sản xuất chè giá trị cao từ 250 nghìn đồng đến 1,8 triệu đồng/kg tạo ra việc làm thường xuyên cho 20 lao động với mức lương 4 - 5 triệu đồng. Tác động lan tỏa của HTX còn xa hơn nữa khi chị cùng các thành viên của tổ, trồng chè hữu cơ và đặt kế hoạch kết nạp thêm 40 hộ viên, nâng diện tích chè lên 80ha, HTX cũng đang hoàn thành dự án nhà máy chè có chất lượng cao trong nước và xuất khẩu sang Nga.

Những dòng vốn nhỏ dần thẩm thấu trong đời sống thậm chí lan tỏa ảnh hưởng ra cộng đồng như gia đình ông Xuyến, chị Hạnh đang từng bước đẩy lùi những khó khăn của huyện nghèo Tân Sơn (Phú Thọ) vốn thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa lũ, 6/17 xã và 99/195 khu dân cư đặc biệt khó khăn, dân số 81.700 người (20.772 hộ), trong đó hộ dân tộc thiểu số chiếm trên 82,3%, chủ yếu là các dân tộc Mường, Dao, Mông. Tổng doanh số cho vay đạt hơn 304 tỷ đồng với 9.102 lượt khách hàng vay. Nguồn vốn tín dụng chính sách từ năm 2016 đến nay đã hỗ trợ gần 2.000 hộ dân thoát nghèo, xóa được trên 240 căn nhà tạm, giúp trên 300 học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn đi học, gần 1.300 công trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn được xây dựng, trên 500 lao động là hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ dân tộc thiểu số được vay vốn đi xuất khẩu lao động… góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn huyện từ 26,38% năm 2016 xuống còn 17,6% đến năm 2018. Những thông số giảm nghèo hiệu quả này đã góp phần đưa Tân Sơn thoát ra khỏi 61 huyện nghèo cả nước năm 2018, huyện cũng đã có 1 xã cán đích nông thôn mới.

Cần nguồn lực đủ mạnh để tối ưu hóa chính sách

Những thành quả tín dụng giảm nghèo sẽ tiếp tục lan tỏa trong thời gian tới khi hiện vẫn còn 6,6 triệu người nghèo và đối tượng chính sách đang còn dư nợ với tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách đến 31/8/2019 đạt 199.823 tỷ đồng, tăng 57.295 tỷ đồng (+40,2%) so với 31/12/2015. Trong đó dư nợ tại vùng DTTS và miền núi đạt 104.474 tỷ đồng, chiếm 52,6% tổng dư nợ với hơn 3,2 triệu khách hàng còn dư nợ. Dư nợ cho vay đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo đạt 110.943 tỷ đồng, chiếm 55,9% tổng dư nợ, với hơn 3 triệu hộ còn dư nợ. Về cơ bản hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ đồng bào DTTS đã được thụ hưởng tín dụng chính sách xã hội, trong đó có hộ vay vốn từ 02 đến 03 chương trình tín dụng chính sách…

Tuy nhiên, để thực hiện tốt hơn nữa chương trình tín dụng chính sách, NHCSXH mong muốn các địa phương cùng MTTQ và các tổ chức hội, đoàn thể tiếp tục triển khai có hiệu quả hơn nữa Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư và Quyết định 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ. NHCSXH đề nghị các Bộ ngành cân đối, bố trí đủ nguồn lực để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách. Trong đó bố trí vốn từ ngân sách Nhà nước theo kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 đã phê duyệt cho NHCSXH. Cùng với nhiều địa phương, NHCSXH kiến nghị Chính phủ các Bộ ngành khi xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách có liên quan đến tín dụng chính sách xã hội phải đồng thời tính toán bố trí đủ nguồn lực, đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của chương trình. Đồng thời, báo cáo Trunng ương cho phép tăng hạn mức phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh cho NHCSXH phù hợp với tỷ lệ tăng trưởng được Thủ tướng Chính phủ giao, nhằm đáp ứng nguồn lực thực hiện chương trình tín dụng chính sách có thời hạn cho vay dài. NHCSXH cũng đề xuất Chính phủ kiến nghị Quốc hội bố trí, quy định một nguồn vốn riêng trích từ nguồn ngân sách Trung ương cho Đề án tổng thể đầu tư phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn, trong đó có khoản mục dành riêng quy định về nguồn vốn tín dụng chính sách đối với đồng bào DTTS. “Các chính sách đối với hộ nghèo, hộ đồng bào DTTS và các đối tượng chính sách khác theo hướng tách bạch đối tượng thụ hưởng, giảm cho không đến cá nhân và tăng mức đầu tư, hỗ trợ qua tín dụng; điều chỉnh đối tượng, mức vay, lãi suất, thời hạn cho vay phù hợp với yêu cầu thực tiễn”, Tổng Giám đốc NHCSXH Dương Quyết Thắng đề xuất.